• PDHJ Lansa Relatoriu Monitorizasaun ba PME, Sela Detensaun Polisia, no Distribuisaun Hand Tractor Iha RAEOA

    RAEOA : 27 Marsu 2019, Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) liu husi Diresaun Fiskalizasaun no Rekomendasaun kontinua realiza atividade enkontru públiku lansamentu relatoriu monitorizasaun kona-ba Programa Merenda Eskolar (PME), Sela Detensaun Polisia no distribuisaun hand tractor ba Munisipiu alvu sira mak hanesan Munisipiu Baucau, Bobonaro, Ermera, Manatuto, Manufahi, Viqueque no RAEOA, iha salaun Administrasaun Munisipal RAEOA.

    Provedor Adjunto ba área Boa Governasaun, Dr. Miguel Pereira de Carvalho iha abertura hateten, kna’ar Provedór Direitus Humanus no Justisa (PDHJ), hatur iha Lei Inan Konstituisaun RDTL artigu 27 hateten katak Provedór Direitus Umanus no Justisa nian, nu’udar órgaun independente ida ne’ebé iha kna’ar atu haree no buka hatán sidadaun sira nia problema hasoru podér públiku, hodi haree loloos hahalok sira ne’e tuir duni lei, no halo prevensaun no hahú prosesu tomak hodi haburas fali justisa.

    Pontu segundu husi artigu 27 Konstituisaun tatoli katak, sidadaun sira bele hato’o sira nia kesar ba Provedoria nian kona-ba podér públiku sira nia hahalok no omisaun, biar la iha kbi’it atu hakotu lia, nia bele hato’o lia menon ba órgaun kompetente sira.

    Provedor Adjunto hatutan, ba tinan 2018 PDHJ kontinua hala’o atividade monitorizasaun ba PME, Sela Detensaun no Distribuisaun Hand Tractor iha Munisipius alvu sira ne’ebé temi iha leten inklui RAEOA, tanba ne’e ohin (tinan 2019), PDHJ aprezenta tan relatoriu 3 mak hanesan relatoriu kona-ba Sela Detensaun Polisia, PME no Distribuisaun Hand Tractor ba Ministériu relevantes no autoridades Munisipiu sira atu bele implementa rekomendasaun sira ne’ebé Provedor hatada.

    Adjunto esplika ba partisipantes sira katak, Parlalamento Nasional (PN) kria Lei Nú. 7/2004 kona-ba Estatuto Provedoria nian hodi fó kompetensia 4 mak hanesan kompotensia Investigasaun, Fiskalizasaun no Rekomendasaun, Mediasaun no Konsiliasaun, Promosaun no Anti Korupsaun, maibé kompetensia kona-ba Anti Korupsaun wainhira governu hari’i Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) nian, oras ne’e dadaun la tama ona iha kompetensia PDHJ nian.

    “Maibé PDHJ kontinua ho kompetensia sira seluk mak hanesan Investigasaun, Fiskalizasaun no Rekomendasaun, Mediasaun no Konsiliasaun no Promosaun. Kompetensia Investigasaun ba aktus violasaun direitus humanus no violasaun boa governasaun. Agora kompetensia Fiskalizasaun no Rekomendasaun ba aktus governo nian, hanesan halo fiskalizasaun ba kazu merenda eskolar, depois halo rekomendasaun ba entidades publiku sira iha Ministério Edukasaun no RAEOA hodi toma konsiderasaun ba rezultadu monitorizasaun ne’ebé hato’o liu husi rekomendasaun iha relatoriu laran”, esplika Eis Diretor Jeral MAE ba partisipantes sira.

    PDHJ nia atividade monitorizasaun ba PME, sela Detensaun Polisia no Distribuisaun Hand Tractor integra iha Planu Asaun Anual (PAA) 2016, 2017, 2018 no hetan finansiamentu husi programa G2G- Governo Estados Unidos da America (USAID) no Governo NZ (NZAP) ho orsamentu $523.000.00 ba tinan 3 (2016-2018).

    Projetu G2G ho titulu “reforsa desentralizasaun iha PDHJ faze datolu” ne’e ho objetivu atu hasa’e abilidade PDHJ nian atu halo advokasia ba direitus humanus no governasaun diak iha Timor-Leste ho atividade hanesan monitorizasaun PME, Detensaun Polisia, Prizaun, kapasitasaun ba investigador iha delegasaun territorial, sosializasaun/diseminasaun ba komunidade, autoridade públika inklui lider komunitariu.

    Provedor Adjunto, husu ba instituisaun respondente hotu-hotu hodi responde PDHJ nia rekomendasaun iha loron 10 nia laran seráke aseita rekomendasaun hirak ne’e ka lae. PDHJ hein instituisaun respondente hodi fó razaun sira kona-ba tanba sá maka aseita ka lae aseita rekomendasaun hirak ne’e.

    Aleinde ne’e, Provedora husu ba instituisaun respondente sira hodi relata fila-fali ba PDHJ relasiona ho medida sira ne’ebé foti ona atu kumpre ka implementa rekomendasaun sira ne’ebé simu ona iha períodu tempu loron 60 nia laran hanesan temi iha Artigu 47 (3) hodi PDHJ nia estatutu.

    Atividade enkontru públiku no lansamentu relatoriu monitorizasaun hirak ne’e, marka prezensa husi Prezidente da Autoridade de RAEOA e ZEESM em Exerçício Dr. Arsenio Paixão Bano akompaña husi Secretario Regional ba asuntu Administrasaun, Dr. Francisco Xavier Marques no Secretario Regional ba asuntu Agricultura no Dezenvolvimento Rural, Dr. Rêgio S. R. Da Cruz Salu, Reprezentante Komandante Polisia Distrito Oe-cusse, ONGs , entidades públikus balun iha RAEOA no konvidadus sira seluk.