• PDHJ Públika Rezultadu Monitorizasaun Iha Munisipiu Baucau no Lautem

    Konfrensia ba Imprensa kona-ba rejultadu monitorizasaun

    husi loron 30 Junu – 11 Jullu 2015

     

    Objetivu monitorizasaun : implementa mandatu PDHJ tuir lei haruka. Relasiona akontesimentu Grupo Ilegal tuir rezolusaun Parlementu Nasional No 5/2015. tiru membru F-FDTL.

    Monitorizasaun fahe ba etapa 2.

    Rejultadu etapa I

    Monitorizasaun hahu iha 30/6 to’o 3/7/ 2015. Area monitorizasaun maka Munisipio Baucau, Postu Administrativo Baucau Villa, Laga no Quelicai.

      1. PDHJ identifika ema nain tolu (3) mak ho inisial hanesan; AX, JX, MX hetan tratamentu a’at husi membru KOK , iha data, 28/6/2015 iha Aldeia Liolari no Aldeia Sigilaba Sucu Atelari, Postu Administrativu Laga Munisipiu Baucau.
      2. PDHJ labele identifika tan vitima balun husi violasaun direitus humanus tamba PDHJ labele asesu ba fatin operasaun tamba KOK la autoriza.
      3. PDHJ mos identifika katak impaktu husi operasaun KOK hamosu presu ai-han iha merkadu folin sasan sa’e no impede aktividade negosiu ki’ik no mos komunidades balun menus ai-han. Informasaun hirak ne’e Provedor hato’o ona ba Ministeriu relevante hodi tau matan.

     

    Rejultadu etapa II

    Monitorizasaun hahu iha loron 08-11/7/2015. Area monitorizasaun maka Munisipio Baucau, Postu Administrativo Baucau Villa, Laga no Quelicai no Munisipio Lautem Postu Administrativo Lautem (Laivai) no Postu Administrativo Luro.

    1. PDHJ identifika ema nain rua ho inisial JDC no VDC hetan torturasaun husi membru KOK husi membru KOK iha data; 27/06/2015 iha fatin Sucu Saelari, Postu Administrativu Laga Munisipiu Baucau.
    2.  PDHJ identifika mos ema ho inisial SS hetan tratamentu a’at no abuzu sexsual husi membru KOK (F-FDTL na’in 4) akontese iha data’ 24/06/2015, iha oras tuku 6 dader. iha fatin Sucu Saelari, Postu Administrativo Laga Munisipiu Baucau.
    3. PDHJ mos identifika JDC nia Aman/Pae TCG hetan torturasaun no tratamentu a’at, iha data; 29/06/2015 fatin Suku Atelari, Aldeia Loilari tamba diskonfia hanesan membru KRM. Postu Administrativu Laga Munisipiu Baucau.
    4. PDHJ identifika DDC hetan tratamentu a’at husi KOK iha data; 08/07/2015 iha fatin Suku Boleha, Postu Administrativu Laga Munisipiu Baucau.
    5. Ho faktus sira iha leten PDHJ konklui katak iha duni violasaun direitus humanus husi KOK ba komunidades iha area operasaun KOK.
    6. PDHJ observa katak komunidades la hakmatek tamba sente tauk ba grupu ilegal tuir resolusaun Parlamentu Nasional No. 5/2015 hateten. hodi halao servisu loro-loron hanesan toos nain, no mos membru KOK ne’ebé limita movimentu komunidades.
    7. Vitima sira nebe’e maka mensiona iha leten ne’e hotu–hotu hetan ona asesu ba postu saude hodi halo tratamentu ba saúde, maibé vitima sira tauk atu halo keixa hasoru membru KOK sira ne’ebé maka halo agresaun fisika hasoru sira.

    Rekomendasaun

    1. Husu ba Parlamentu no Governu atu harii Komisaun Inkeritu Independente (KII) atu bele identifika violasaun direitus humanus nomos fo remediu ba vitima violasun direitus humanus.
    2. Husu ba KOK/EOC atu hari departementu neebe maka hodi atende no simu reklamasaun no keixa husi komunidade hodi halo prosesu.
    3. Presiza halo evaluasaun ba servisu KOK/EOC nian atu nunee bele koopera ho autoridade no komunidade iha baze.
    4. Husu ba KOK/EOC atu halo kontrolu ba implementasaun regras empenhamentu iha Terrenu.
    5. Husu mos ba KOK/EOC atu fo akompanhamentu asesu ba PDHJ, Media/Jornalista no Mediku iha fatin operasaun.
    6. Timor Leste hanesan nasaun membru ONU nian neebe Nasaun barak nomos Agencia internasional barak maka agora tau matan ba situasaun iha Timor, PDHJ husu ba MNEC (Ministeriu Negociu Estranjeiru no Cooperasaun) no MJ (Miniteriu Justisa) atu responde ba preukupasaun Mundu Internasional nian relasiona ho situasaun rai laran.
    7. Governo agora prepara relatoriu ba CAT – KOMISAUN KONTRA TORTURA, Governu maka iha dever hato’o relatoriu maibe ita la kohi hamoe ita nia Governu iha mundu internasional, tamba nee husu ba KOK/EOC atu iha atuasaun tenki respeita ba direitus humanus.
    8. PDHJ husu ba KOK / EOC atu publika mos relatorio atividade emphamentu operasaun konjunta no mos relatorio orsamentu atu nune bele halakon opiniaun publiku katak operasaun nee hanesan projetu ida.

     

    Dili, 31 Jullu 2015

    Dr. Silverio Pinto Baptista 

     

    Provedor