• PDHJ SELEBRA ANIVERSARIU DUDU BA DALA 71 HO KOMUNIDADE IHA SUCO MALABE-ATSABE, MUNISIPIU ERMERA

    MALABE – ATSABE : Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) servisu  hamutuk ho Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) no Unidade Assesoria Direitus Humanus Nasoens Unidas iha Timor-Leste (UADU-TL) selebra hamutuk Aniversariu Deklarasaun Universal Direitus Umanus (DUDU)  ba dala 71 ho Komunidade sira iha Suku Malabe, Posto Administrativu Atsabe, Munisipiu Ermera, 10 Dezembru 2019.

    Tema ba selebrasaun loron Aniversariu DUDU ba tinan ne’e mak “Foin sa’e hamrik ba Direitus Humanus no Kombate Korrupsaun”.  

    Provedora Direitus Humanus no Justisa (PDHJ), Sra. Jesuina Maria Ferreira Gomes, MPA iha nia diskursu hateten katak, Onra boot tebes bele selebra eventu importante ne’e hamutuk ho reprezentante Governu, Autoridade Lokal, lider komunitariu, Komuniade no Juventude sira iha Malabe. Selebrasaun aniversariu DUDU nomos selebraloron Mundial Anti Korrupsaun ne’ebé monu iha loron 9 Dezembru ida ne’e realiza liu husi koperasaun entre PDHJ, Komisaun Anti Korupsaun, no Nasoins Unidas iha Timor Leste, Autoridade Local, lider komunitariu, komunidade no Joventude sira iha suku Malabe.

    Assembleia Jerál das Nasoens Unidas adopta ona Deklarasaun Universal Direitus Umanus iha loron 10 de Dezembru 1948, tinan hitu nulu resin ida liu bá, iha Nova Yorke, Estadus Unidus da Amérika, depois de esperiénsia ida ke moruk tebes durante  Guerra Mundial daruak, iha tinan 1945, nebeé hakotu ema tokon ba tokon nia vida. Olokaustu boot ida neé sai hanesan forma ida violasaun direitus umanus nian.

    Tanba neé , ONU haklaken Deklarasaun Universal Direitus Umanus “DUDU” núdar padraun komún realizasaun ba povu hot-hotu iha mundu rai klaran ho finalidade ida katak ema ka órgaun ida idak iha sosiedade laran nebeé kaer metin ba deklarasaun neé iha sira nian neon, sei hakás án atu liu hosi edukasaun no sosializasaun hodi promove respeitu, protesaun no implementasaun ba direitu no liberdade sira ser umanu nian.

    Tinan – tinan mundu tomak inklui Timor –Leste selebra loron deklarasaun universal direitus umanus iha 10 Dezembru. Durante tinan 71 eziztensia husi Deklarasaun ne’e, iha progresu oi-oin relasaun ho promosaun no protesaun direitus umanus. Deklarasaun Universal sai nu’udar inspirasaun ba movimentu mudansa iha mundu.

    Iha Deklarasaun Universal Direitus Umanus mos konsidera direitu fundamental 5 hanesan, direitu Sivil, Politik, Ekonomia, Sosial no Kultural ne’ebe ema hotu presiza goza . Timor Leste hatudu ona progresu diak iha promove direitus umanus, liu-liu direitu sivil no politika, maibe direitu ekonomia, sosial no kultural sei iha dezafiu boot hanesan, sidadaun barak mak sei hasoru difikuldade atu asesu ba bé mos, Asistensia Saude, kualidade Edukasaun no Estrada,  tan ne’e presiza fo importansia diak liu tan ba asuntu hirak ne’e. 

    Provedora esplika tan katak iha DUDU iha artigu hamutuk 30 koalia kona-ba atu respeita ema nia direitu no respeita dignidade ema nian. Iha DUDU ne’e, rekoñese kona-ba dignidade ema nian hanesan fondasi liberdade justisa no dame iha mundu.

    Konstituisaun Republika Demokratika Timor-Leste (KRDTL) opta direitu sira ne’ebé hakerek iha DUDU.Tan ne’e, KRDTL husi artigo 16 to’o 61 koalia kona-ba direitus umanus.

    Mensajen, Provedora ba komunidade sira katak, Provedoria dos Direitos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) nia kna’ar atu hare ba dever legal estadu nian ne’ebe atu respeita, proteje no atu hakonu direitus umanus ba ema hotu, maibé keta haluhan nudar sidadaun ita hotu iha dever moral atu respeita ema seluk nia direitu.

    Aktividades ne’ebé durante realiza iha fatin komemorasaun loron importante ne’e mak hanesan

    • Loke Filmazen Direitus Humanus ba Juventude no Komunidade.
    • Missa Agradesimentu hamutuk ho Komunidade sira iha Kapela Malebe.
    • Kuda Ai-Oan hamutuk ho Juventude no Komunidade sira ho hanoin ida atu bele salva Meiu-Ambiente iha Timor-Leste tamba Meiu-Ambiente mos parte ida husi Direitus Humanus.
    • Joga Amizade Bolla Volly PDHJ Feto-Mane vs Juventude Feto-Mane Suku Malabe.
    • Diseminasaun informasaun kona-ba Papel PDHJ hodi proteje no promove direitus humanus no promove boa governasaun no Papel KAK hodi kombate korrupsaun ba Autoridades, Komunidade no Juventude sira iha Posto Administrativu Atsabe.
    • Kompetisaun sertame no pinta dezenho ba estudantes eskola Ensino Baziku Filial Segundu Siklu Postu Administrativu Atsabe.
    • Kompetisaun Diskursu ba Estudante Sekundaria Mota Bandeira.
    • No atividade ikus mak Dialogo entre reprezentante Governo ho komunidade sira hodi rona preukupasaun kona-ba dezenvolvimentu nasaun liga ba dezenvolvimentu iha Posto Administrativu Atsabe.    

    Prezidente Autoridade Munisipiu Ermera, Sr. Jose Martinho dos Santos Soares, senti orgulhu tebes ba ekipa husi PDHJ, KAK no UADU ne’ebé lidera husi Provedora Sra. Jesuina Maria Ferreira Gomes, tanba tinan ida ne’e, bele hili Suku Malabe, Posto Administrativu Atsabe, Munisipiu Ermera nudar fatin ba selebrasaun loron internasional direitus humanus ba dala 71 hamutuk ho komunidade sira.

    Komemorasaun loron direitus humanus hamutuk ho komunidade sira iha Suku Malabe nudar parte ida atu fó hanoin katak maske ita nia moris sei iha susar, maibé estadu rekonhese nafatin povu nia direitu maibe ita labele ejiji deit ita nia direitu maibé ita mos iha deveres hodi kompri regras ne’ebé hasai ona husi estadu.

    Entre tantu, Xefi Suku Malabe, Sr. Adelino Gomes Pereira, sente orgulhu tebes ba ekipa husi PDHJ, KAK no UADU ne’ebé mai hamutuk ho ami komunidade iha Suku Malabe hodi komemora loron internasional direitus humanus ba dala 71. Nudar Lideransa iha Suku refere senti kontente tanba foin primeira vez realiza eventu nasional iha ami nia fatin.