• Reuni Familia, Hodi Hametin Liutan Serteza Identidade ba Lia-Los

    Dili– Provedor Dr. Silverio Pinto Baptista iha konferensia ba imprensa hateten katak, ba tinan ida ne’e, ekipa Umanitaria ne’ebé kompostu husi PDHJ, Gabinete Primeiru Ministru, MINISTERSS, ICRC, CVTL, AJAR-TL, Fundasaun Alola, ACbit no Asosiasaun HAK kontinua hala’o esforsu hodi realiza reuni familia ba labarik sira separa no lakon durante tempu konflitu politiku husi 1975-1999.

    Ekipa ne’e mos iha kooperasaun diak ho Ekipa Umanitaria iha Jakarta-Indonesia ne’ebé kompostu husi KOMNAS HAM, AJAR Jakarta, Kontras no IKOHI, nune’e regularmente hala’o kordenasaun hodi buka no identifika labarik Timor oan ne’ebé lakon komunikasaun ho familia sira iha tempu naruk nia laran.

    Provedor hatutan esforsu hirak ne’e nudar asaun umanitaria hodi sinerjia ba komitementu Estadu Timor-Leste no Estadu Indonezia nian tuir rekomensaun balu husi Comisaun Verdade no Amizade (CVA) relasiona ho Estabelesementu Komisaun Ba Buka Ema Lakon.

    Iha konferensia ba imprensa, Provedor esplika katak, iha semana ida nia laran, labarik (agora adultu ona) hamutuk nain 12 ne’ebe mak partisipa reuni ho familia durante loron 10 nia laran. Labarik ka benefisiariu sira ne’e maioria mai husi Municipiu Viquque, nain rua (8) husi Munisipiu Baucau, nain ida (2) husi Munisipiu Lautem/ Iliomar nain ida (1) no Municipiu Ermera nain ida (1).

    Provedor esklarese tan katak, kuaze labarik sira ne’e Militar Indonesia uza sira sai TBO (Tenaga Bantuan Operasi) no baihira militar sira fila ba sira nia rai, sira mos lori labarik sira ne’e ba iha Indonesia nia teritoriu seim konhesementu husi familia sira iha Timor. Wainhira labarik sira ne’e to’o iha Indonesia, barak husi sira entrega ba iha Pesantren (asrama Muslimanu) nune’e labarik sira ne’e mos hetan sarani ho naran no identidade foun tuir relijiaun Muslimanu nian.

    Ho situasaun hirak ne’e halo defisil liutan ba parte familia sira ho sira nia oan atu halo komunikasaun ba malu. Tan ne’e iha parte familia balu hanoin sira nia oan mate ona tamba laiha informasaun serteza relasiona ho sira nia hela fatin ou paradeiru agora. Alende ne’e husi parte oan sira mos lakon identidade orizin no senti nudar oan husi familia ne’ebe mos iha inserteza nia laran.

    Refleta ba situasuan hirak refere, moralmente entidade Timor-Leste no Indonezia ho komunidade internasional iha obrigasaun hodi buka maneira oin-oin nune’e bele lori netik serteza ruma ba familia sira ne’ebe mak lakon oan sira durante periodu okupasaun rezime militar Indonezia atu bele hakonu lia los ne’ebe maka familia sira buka no hein hela.

    Tuir relatoriu Chega (relatoriu finan CAVR) hetan katak, iha labarik hamutuk nain rihun haat atus lima (4500) mak militar Indonezia lori sai husi Timor no agora daudaun sei nafatin hela iha teritoria Indonezia nia laran. Esforsu atu reuni ho familia biolizia sira iha Timor, ne’e servisu boot no sai responsabilidade ba ita hotu hodi hataan ba espetasaun familia sira ne’ebe mak deseizu tebes atu hasoru nia oan sira ne’ebe mak sira hadomi.

    Atividade ne’e bele realiza tanba hetan apoiu orsamentu hosi Ministeriu Solidaridade Sosial liu hosi fundus transferensia publiku ba ONG AJAR Timor Leste no koopera ho Komnas HAM Indonezia, PDHJ no Ajar Jakarta.

    Ami fiar katak komponente tomak iha nia seriadade no komitementu atu kontinua realiza reuni familia iha etape tuir mai ho eskala ne’ebe barak no boot liutan iha futuru mai.