• pdhj hala’o servisu movel iha distrito lautem

    Date ;  9-10-2012

    Distrito Lautem – Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) liu husi Diresaun Nasional Direitus Humanus (DH), Diresaun Nasional Boa Governasaun (BG) no Diresaun Nasional Asistensia Publika (DPA), hala’o aktividades ‘Servisu Movel’ iha Suco Lore I Sub-Distrito Lospalos, Suco Tutuala  Sub-Distrito Tutuala  no Suco Laivai Sub-Distrito Lautem Distrito Lautem, durante loron 3 hahu husi loron 3 to’o 5 Outubro 2012.

     

    Durante fahe informasaun ba komunidade sira iha fatin 3 ne’e, PDHJ rona preukupasaun komunidades sira no simu keixa husi komunidade sira kona-ba Dezenvolvimentu nian iha Distrito Lautem mak hanesan, kona-ba kondisaun Estrada, Veteranus sira nia direitu, Electricidade, Be’e Mos, fasilidade Saude menus, hela fatin ba profesores sira nian la iha, mekanismu simu salario iha banku, Ro’o illegal tama iha tasi hala’o pesca ilegal no mos  equipamentus eskola nian.

    Provedor de Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) Dr. Sebastião Dias Ximenes durante hala’o aktividade ne’e hateten ba partisipantes sira katak, objetivu husi aktividade ne’e, atu hakbesik A’an ba komunidade sira hodi fahe informasaun konaba servisu PDHJ nian, direitus humanus no Boa Governasaun e mos simu diretamente keixa husi komunidade sira karik iha indikasaun violasaun direitus umanus no mal administrasaun husi entidades publikus.

    Provedor esplika ba komunidade sira katak, Estado hari’i instituisaun PDHJ atu tau matan no hare povu nia problema no povu nia direitu atu moris diak.

    “wainhira entidades publiku ida viola imi (komunidade Red) nia direitu no halo atendimentu ba imi la los, tenke hato’o keixa ba PDHJ, tanba iha ita nia konstituisaun rasik hateten instituisaun PDHJ ne’e, hari’i  atu simu no apresia keixas husi sidadaun tomak,” esplika Provedor.

    Ho keixas ne’ebe hato’o mai iha instituisaun ne’e, se foti medidas liu husi prosesu investigasaun no rezultadu investigasaun rekomenda ba Ministerio kompetentes hodi hola medidas.

    Provedor esplika liu tan ba partisipantes sira katak, servisu PDHJ nian mak atu promove no proteje direitus humanus no promove governasaun diak, tanba ne’e, wainhira nai ulun balun viola imi nia direitu ka halo abuzu de poder, keta tauk hato’o keixa ba PDHJ, nomos ema ne’ebe hato’o keixa, PDHJ se la hateten sai nia naran ba publiku ka ba ema ne’ebe nia hato’o keixa hasoru nian.

    Instituisaun PDHJ hamrik atu tau matan ba direitus humanus no mos tau matan ba oinsa hadia governasaun diak iha territorio laran, tanba ne’e, instituisaun ne’e bele investiga se deit.

    “wainhira sira (entidades publikus Red) hala’o sira nia kna’ar la tuir lei, hala’o kna’ar abuzu de poder no hala’o kna’ar hamosu injustisa, keta tauk hato’o keixa ba PDHJ,” sujere Provedor.

    Provedor hateten liu tan ba partisipantes sira katak, oras ne’e dadaun,  PDHJ estabelese ona ninia sede regional sira iha Distrito ha’at (4) mak hanesan iha Distrito  Manufahi, Bobonaro, Baucau no Distrito Oe-cusse.

    Ho objetivu atu hakbesik a’an ba komunidade sira iha área remotas, PDHJ hari’i kaixa keixas atu ajuda povu hato’o sira nia keixa, nomos bele hatama iha  sede regional Distrito, wainhira sente katak iha entidades publiku  balun viola sira nia direitu no halo abuzu de poder,” informa Provedor ba partisipantes sira.

    Povu iha Suco 3 ne’e, sente kontente ho prezensa Provedor nian iha sira nia Suco, sira entujiasmo rona konaba servisu PDHJ nian, tanba barak seidauk hatene kna’ar institusaun ne’e, tanba ne’e sira husu PDHJ bele tun bebeik ba Sucos hodi rona povu nia problemas.

    Provedor husu mos ba komunidades sira katak, wainhira atu hato’o keixa hasoru ema ida tenke hato’o ho klaru, hanesan naran no hela fatin kesar nain, nomos ema ne’ebe sira kesar hasoru tenke los, atu nune’e, fasil ba ekipa investigadores sira iha PDHJ, wainhira halo prosesu investigasaun.

    Iha fatin hanesan, Valerio Magno Ximenes, Direitur Nasional Direitus Humanus esplika  materia direitus humanus baziku ba partisipantes sira iha baze, atu nune’e sira (komunidade Red) mos bele iha koñesimentu oituan kona-ba saida mak direitus humanus. No esplika mos diferensa entre violasaun direitus humanus no krime, no se mak sai autor ba violasaun direitus humanus no krime.

    No mos, Oficial Diresaun Nasional Asistensia Publika, Francelina Tilman esplika dalan oinsa atu hato’o keixa ba PDHJ ba partisipantes sira iha Distrito Lautem.

    Administrador Sub-Distrito Lospalos, Domingos dos Santos Sequeira husu ba ninia komunidades sira hodi aproveita oportunidade diak ne’e, atu rona  esplikasaun konaba instituisaun PDHJ nia kna’ar, tanba hanesan sidadaun iha nasaun demokratika tenke hatene ita nia direitu no dever.

    Administrador hatutun, maske instituisaun PDHJ ne’e, Estado hari’i kleur tiha ona, maibe komunidade barak iha area remotas seidauk hatene konaba servisu PDHJ nian.

    Xefi do Suco Laivai, Jaime da Costa orguilhu no kontente ho prezensa husi Provedor no ekipa tomak iha sira nia suco, atu nune’e sira bele hetan informasaun konaba servisu PDHJ nian liu-liu dalan atu hato’o keixa, tanba sira nia (komunidade) iha baze seidauk hatene lolos saida mak sevisu PDHJ nian.

    Konaba problemas no preukupsaun husi komunidades sira, Provedor hateten katak, instituisuan PDHJ sei hato’o hotu rekomendasaun ba Ministerio relevante atu tau matan no hola medidas ba problema ne’ebe povu infrenta iha iha baze.

     

     

    Presiza Informasaun Kontaktu Lady Ximenes, TP Relasaun Públika PDHJ, Telemovel 7730 4260 ou Jóse Tefa 7735 1412 ou 3331071.