• PDHJ Publika Relatoriu Investigasaun Final ho Rekomendasaun, Sujestaun no Arkivu

    Dili : Iha loron 13 Fevereiru 2020, Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ)  publika Relatoriu Investigasaun Final (RIF) hamutuk 24 ho natureza violasaun direitus umanus hamutuk 8 no violasaun governasaun di’ak hamutuk 16.

    Provedor Interino atual Provedor Adjunto Boa Governasaun, Sr. Miguel  Pereira de Carvalho, MPP iha ninia diskursu hateten, iha trimestre I tinan 2020, Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça finaliza no produs Relatóriu Investigasaun Final (RIF) hamutuk 24, ho deskrisaun: RIF ho natureza violasaun direitus umanus hamutuk 8 no natureza violasaun governasaun diak hamutuk 16. 

                Provedor Interino hatutan, husi RIF 24 ne’e, iha RIF 9  mak hateten akontese violasaun Direitos Humanos no Boa Governasaun no PDHJ hato’o rekomendasaun ba entidades públicos sira, RIF 3 mak la akontese violasaun Direitos Humanos no Boa Governasaun maibe PDHJ hato’o sujestaun ba entidades públicos sira, no iha RIF 12 mak la akontese violasaun Direitos Humanos no Boa Governasaun e PDHJ arquiva kazu sira ne’e. Total rekomendasaun hamutuk 105.

                Husi RIF 24 ne’e, iha RIF 5 nebe indika katak akontese violasaun direitus umanus liga ho direitu ba moris, hanesan oho arbiru, violasaun integridade fizika, no violasaun sexual ba estudante. Iha RIF 4 ne’ebé indika akontese violasaun boa governasaun hanesan administrasaun la di’ak, ilegalidade, no abuzu podér. Iha RIF 3 ne’ebé indika la akontese violasaun Direitos Humanos no boa governasaun, maibé PDHJ hato’o sujestaun ba entidades públicos sira.

                Husi RIF 24 ne’e, iha RIF 12 ne’ebé indika la akontese violasaun Direitos Humanos no boa governasaun, no PDHJ arquiva kazu hirak ne’e.  PDHJ arquiva kazu hirak ne’e tamba la iha indikasaun forte ba iha violasaun direitus umanus no governasaun di’ak no la iha informasaun sufisiente ba investigador sira hodi kontinua konklui iha konkluzaun no rekomendasaun.

    Iha parte seluk ralatóriu arkivu hirak ne’e la kontinua halo prosesu investigasaun, tanba rezolvidu ona husi parte relevante sira no iha kazu balu mak Kesar Nain sira retira tiha no husu ba PDHJ atu la kontinua halo prosesu investigasaun.

                Atual Provedor Adjunto BG reforsa katak, relatoriu hirak ne’e sei entrega ba Ministériu Interior, Ministériu Edukasaun, Ministériu Solidariadade Sosial no Inkluzaun, Komisaun Anti Korupsaun, Komisaun Nasional Direitu Labarik, Komisaun Funsaun Públika, Ministériu Saúde, Ministériu Administrasaun Estatal, Komisaun Nasional Aprovizionamentu, Sekretáriu Estadu Terras no Propriadade, Presidente Autoridade RAEOA, Komandante Jeral PNTL, Seksaun Justisa PNTL Munisípiu Liquisa, Adminstrador Munisípiu Ainaro, Sekretariu Jerál Parlamentu Nasional, Prokurador Distrital Baucau, Diretór Servisu Saúde Munisípiu Aileu nomós sei hato’o informasaun ba Kesar Nain sira relasiona ho relatóriu arkivu sira. Total rekomendasaun hamutuk 105 no sujestaun hamutuk14.

                Husi númeru rekomendasaun no sujestaun hirak ne’e barak liu maka diriji ba Komandante Jeral PNTL ho númeru rekomendasaun hamutuk 35, Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu iha rekomendasaun 14, Komisaun Funsaun Públika iha rekomendasaun 9, Minitériu Interior iha rekomendasaun 6, Sekretáriu Estadu Terras no Propriadade iha rekomendasaun 6, Komisaun Anti Korupsaun iha rekomendasaun 5,  Ministériu Saúde iha rekomendasaun 4, Komisaun Nasional Aprovizionamentu iha rekomendasaun 4, Komisaun Nasional Direitu Labarik iha rekomendasaun 3, Prezidente Autoridade RAEOA iha rekomendasaun 3, Administrador Munisípiu Ainaro iha rekomendasaun 3, Diretór Servisu Saúde Komunitáriu Aileu iha rekomendasaun 3, Ministériu Solidariadade Sosial no Inkluzaun 2 no Prokurador Distrital Baucau iha rekomendasaun 1, Edukasaun Munisípiu Manufahi iha rekomendasaun 1. Tuir mai iha sujestaun hamutuk 14 maka diriji ba Sekretariu Jerál Parlamentu Nasional ho sujestaun hamutuk 5, Adminstarasaun Munisípiu Covalima iha sujestaun 5, Ministériu Administrasaun Estatal iha sujestaun 3, Xefe Suku Camanasa iha sujestaun 1 no iha sujestaun 1 maka diriji ba Sekretariu Estadu Terras no Propriadade.

    Atu promove no proteje direitus umanus no promove boa governasaun presiza servisu hamutuk husi parte hotu, nune’e bele alkansa objetivu dezenvolvimentu nasional no prosperiadade ba ema hotu.

                Iha fatin hanesan, Superintendente Xefe Polisia Nacional Timor Leste, Carlos Almeida Sousa Geronimo hateten, sira nia parte nafatin simu no konsidera rekomendasaun sira husi PDHJ nian no sira nia parte sei toma atensaun ba iha membru sira liu husi formasaun.

                Nune’e mós, Secretario Estado Terras no Propriedade, Mario Xemenes iha nia diskursu hateten, agradese ba PDHJ ne’ebe mak sai hanesan tilun no matan atu halo kontrola ba iha serbisu terras propriedade nian atu nune’e sira bele hatene saida mak sira bele halo no saida mak sira labele  halo tanba ne’e sira toma konsiderasaun ba rekomendasaun sira ne’ebe mak PDHJ hato ba sira.