• PDHJ Publika Rezultadu Monitorizasaun Kampaña no Eleisaun Parlamentar 2017-2022

    Dili – Iha loron 5 fulan Outubru tinan 2017, Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) realiza enkontru públiku lansamentu rezultadu monitorizasaun ba atividade kampaña no eleisaun parlamentar ba periodu 2017 to’o 2022.

    Provedor Dr. Silverio Pinto Baptista, iha diskursu hateten katak, objetivu husi ekipa PDHJ halo monitorizasaun ba atividade kampaña no eleisaun parlamentar mak atu garante transparensia no justisa iha festa demokrátika ida neé, atu asegura katak direitu polítiku sidadaun timoroan sira implementa duni tuir padraun internasional nebeé regula iha paktu internasional kona-ba direitu sivil no polítiku, atu haré neutralidade funsionalismu públiku hodi labele involve iha kampanã polítika no mos atu detekta iregularidade no mál administrasaun kona-ba uzu sasán estadu husi parte ajente públiku sira.

    “Atu bele atinji servisu monitorizasaun ho efisiénsia no efikásia ekipa téknika PDHJ uza metodolojia oi-oin hanesan tuir mai neé: primeiru, métodu hakat monitorizasaun katak atividade monitorizasaun fahe ba etapa tolu: antes eleisaun ka kampaña, durante eleisaun no depoiz eleisaun; segundu, métodu rekolla dadus hanesan entrevista, observasaun direta no dokumentasaun ( ka fotografias); terseiru, métodu kobertura katak área jeográfika kobre munisípiu 12 inklui RAEOA nebeé partidu polítiku sira halo atividade, iha fatin votasaun, prizaun (Becora, Gleno no Kovalima), Óspital referal ( Díli, Maubessi,Covalima, Maliana, Baucau no RAEOA no fatin apuramentu”, dehan Provedor

    Provedor hatutan durante kampaña no eleisaun parlamentar 2017 alvu de observasaun husi PDHJ mak votasaun iha Prizaun, kobertura sira iha Postu Saúde, Sentru Saúde no Óspital Referal sira, envolvimentu labarik iha kampaña, uza Patrimóniu Estadu no envolvimentu funsionáriu públiku iha kampaña. Númeru ema nebeé PDHJ halo entrevista mak: antes eleisaun halo entrevista ba ema hamutuk 3.096, durante votasaun entrevista ba ema hamutuk 373 no depois de votasaun entrevista ema hamutuk 224. Total entrevista hamutuk 3.693.

    Grupu sira nebeé sai alvu monitorizasaun nian mak: komunidade jerál iha direitu ba vota, ema ho defisiénsia, eleitores foun sira, autoridades munisipais sira, lideransa komunitária no autoridade STAE sira.

    Bazeia ba órden de servisu nebeé iha, Provedór deside funsionarius PDHJ hamutuk 58 kompostu husi koordenador jerál 1, koordenador asuntu tékniku ema 1, baze dadus ema 2, monitor sira hamutuk 39 no motorista sira hamutuk 15. Kada monitor tenke halo entrevista kada loron ba ema nain haát iha antes, durante no depois de eleisaun. Prioridade respondente grupu espesífiku iha prosesu kampaña mak hanesan idozu sira, eleitor foun sira no defisiente sira. Alein de entrevista halo mós observasaun ba situasaun jerál durante prosesu eleisaun no envolvimentu labarik iha tempu kampaña nia laran.

    Iha oportunidade diák ida neé, Provedor hakarak relata apoiu finanseiru ne’ebé mak hetan husi estadu Timor-Leste no parseiru sira. Ita hotu hatene katak kestaun osan sensitivu tebes no bele hamosu hanoin oioin, tanba neé ho frankeza no onestidade PDHJ hatoó utilizasaun fundus hanesan tuir mai neé, Orsamentu Jerál du Estadu hamutuk 28.580 dólar amerikanu no apoiu transporte no motorista husi Patrimóniu Estadu mak ( kareta 4 inklui motorista 4); Governu Nova Zelándia fó apoiu finanseiru hamutuk 5.400 dólar amerikanu no husi Plan Internasional ami hetan apoiu 10.400 dólar amerikanu. Total orsamentu hamutuk 44.380 dólar amerikanu.

    Provedór hein katak relatóriu monitorizasaun neé, núdar kontribuisaun kiik no ajuda fo solusaun iha parte balu iha prosesu preparasaun ba organiza eleisaun sira kada sinku anos tuir mai ho edukasaun votantes ne’ebé too areas remotas, eleisaun bazeia ba leis eleitoral ne’ebé mak iha ho sidadaun nia interpretasaun ida deit ba leis no halo revizaun ba leis eleitoral ne’ebé mak dalaruma la refleta ka hamosu interpretasaun ne’ebé mak luan ka nakloke liu.

    Relasiona ho rezultadu monitorizasaun PDHJ nian liga ba dadus envolvimentu funsionariu publiku durante kampana no utilizasaun patrimoniu estadu iha tempu kampana, hau sei hato’o direta ba Komisaun da Funsaun Publiku no ministeriu publiku hodi prosesa tuir lei.

    Hau nudar Provedór hakarak agradese ba partisipasaun husi sosiedade sivil, organizasaun observador Internasional no Nasional ne’ebé halao knaár observa ho diak situasaun durante kampaña no eleisaun lejislativa tinan 2017 nian. Hau hakarak hatoó agradesimentu wain, ein partikular, alein de apoiu orsamentu husi Estadu Timor-Leste, ba apoiu finanseiru husi Governu Nova Zelándia no Plan Internasional nebeé signifikativu tebes, sein tulun ida neé ami labele halao servisu monitorizasaun toó fin no ho susesu.