Ave Caicoli, Dili, Timor-Leste

info@pdhj.tl

  • tp
  • en

PDHJ Reforsa Direitus Umanus no Boa Governasaun iha Formasaun Naval F-FDTL

📍 Dili, 24 Marsu 2025 – Provedoria Direitus Umanus no Justisa (PDHJ), tuir Konstituisaun Timor-Leste Artigu 27, hetan mandatu atu fiskaliza entidade públika sira, inklui Governu, F-FDTL, no PNTL hodi garante adezaun ba prinsípiu direitus umanus no governasaun di’ak.

Mensajen ne’e subliña husi Provedór Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’ bainhira halo abertura ba sesaun formasaun direitus umanus ba membru Komponente Naval Falintil-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) na’in 25 iha Hera. Virgílio subliña, entidade públika sira ténke garante sira-nia prátika no desizaun respeita dignidade umana, hanesan konsagra iha Artigu 1 Konstituisaun, ne’ebé define Timor-Leste nu’udar estadu direitu demokrátiku. Nia hatutan liután katak Artigu 27 rekoñese knaar Provedoria Direitus Umanus no Justisa nian, reforsa kompromisu estadu nian ba protesaun direitus umanus.

“Ita tane-aas prinsípiu fundamentál sira direitus umanus ni’an, liuliu iha Forsa Defeza nia laran, hodi garante katak espíritu domin ba povu hatutan ba jerasaun foun sira ne’ebé tama iha forsa. Hanesan Xanana Gusmão hatete durante luta, Falintil la presiza Nasoens Unidas hanorin ami kona-ba direitus umanus, tanba ami lori kilat no sakrifika ami nia moris iha ai-laran, hatene katak ami nia povu iha direitu ukun rasik-an. Ida ne’e mak ami luta ba,” dehan Virgílio ba formandu F-FDTL sira.

Tuir kompromisu ida-ne’e, Timor-Leste konsagra ona prinsípiu sira-ne’e iha nia Konstituisaun. Tuir Nasoins Unidas nia rekomendasaun sira, nasaun ne’e ratifika ona konvensaun internasionál lubuk ida, inklui kona-ba direitu sivíl no polítiku, direitu labarik sira-nian, direitu traballadór migrante sira-nian, no eliminasaun diskriminasaun hasoru feto no ema ho defisiénsia sira. Maibé, ratifikasaun de’it la to’o—Timor-Leste la’ós de’it tenke sai ratifikadór maibé mós tenke hatudu kompromisu jenuínu ba implementasaun no ezekusaun.

Aleinde direitus umanus, PDHJ mós halo monitorizasaun ba polítika públika no desizaun polítika sira hodi garante katak sira aliña ho prinsípiu governasaun di’ak. Virgílio subliña katak prosesu rekrutamentu tenke justu no transparente, bazeia ba méritu duké prejuizu pesoál ka polítiku. Nune’e mós, asaun dixiplinár sira iha instituisaun públika nia laran ténke tuir prosesu loloos, hodi garante penalidade sira ne’ebé justu no proporsionál. Nia esplika katak demisaun ka medida dixiplinár sira ténke bazeia ba violasaun sira ne’ebé klaru, no konsekuénsia sira ténke apropriadu—karik suspensaun, multa, ka servisu komunitáriu hodi rezolve fallansu.

Virgílio destaka mós kazu sira kona-ba violasaun direitus umanus, hodi subliña katak ajénsia sira aplikasaun lei ni’an ténke tane-aas dignidade umanu. Nia sita akontesimentu ida foin lalais ne’e iha Liquiça, iha ne’ebé ofisiál PNTL ida halo asaltu fíziku ba vendedór ambulante ida, alegadamente nu’udar forma dixiplina ida. PDHJ kondena asaun sira hanesan ne’e, reforsa katak violénsia iha espasu públiku konstitui violasaun direitus umanus. Tuir Konstituisaun Artigu 146 no 147, F-FDTL iha responsabilidade atu garante independénsia nasionál, seguransa, no moris di’ak povu nian, enkuantu PNTL ténke prevene krime iha tempu hanesan respeita direitus umanus. Virgílio fó hanoin ba partisipante sira katak forsa seguransa Timor-Leste nian ténke lori ba oin espíritu proteje povu, la’ós prejudika povu.

Treinamentu loron lima (24–28 Marsu 2025) fasilita hamutuk husi treinadór PDHJ, F-FDTL, no Unidade Asesoria Direitus Umanus ONU (UADU), ho objetivu atu hasa’e profisionalizmu Komponente Naval F-FDTL nian, hodi garante sira funsiona ho komprensaun kle’an kona-ba direitus umanus no prinsípiu governasaun di’ak.

This post is also available in: English

Notisia seluk

PDHJ Halo Advokasia ba Direitu LGBTIQ+ no Defisiénsia iha Timor-Leste

Dili, 25 Marsu 2025 – Provedór ba Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, partisipa nu'udar panelista iha mini-workshop ida kona-ba "Promove...

Provedór-Adjuntu Apela ba Liberdade Akadémika no Direitus Umanus iha Universidade

Dili, 25 marsu 2025 – Provedór-Adjuntu ba Boa Governasaun, Rigoberto Monteiro, hetan priviléjiu hodi ko’alia ba estudante foun sira husi Fakuldade Direitu, Universidade Nasionál...

PDHJ Delega Ofisiál Superiór sira ba Programa Hasa’e Kapasidade Direitus Umanus nian iha Índia

New Delhi, Índia, 9 marsu 2025 - Provedoria Direitus Umanus no Justisa Timor-Leste (PDHJ) delega funsionáriu superiór na’in haat hodi partisipa iha Programa Empoderamentu...

PDHJ Apoia Esforsu Globál Hodi Hametin Ema Idozu Sira Nia Direitu

Jenebra, 13 marsu 2025 – Provedór ba Direitus Umanus no Justisa Timor-Leste nian, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, no Provedóra-Adjunta ba Direitus Umanus, Maria...
Skip to content