PDHJ Selebra Aniversariu ba Dala 18, Ezistensia Iha TL

Dili : Loron, 26 Maio 2022, Provedoria dos Direitus Umanus no Justisa (PDHJ), Ofisialmente selebra nia aniversariu ba dala 18, ho tema jeral “PDHJ nia Susesu no Dezafiu hodi Proteje no Promove Direitus Umanus, Hametin Integridade no Promove Governasaun Di’ak iha Timor-Leste”.

Iha serimonia ne’e liu husi diskursu, Prezidente da Republika, kongratula ezistensia Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça, ba dala 18, ba kualidade rezultadu diák instituisaun nian durante ne’e.

“Parabens ba Provedora ho ekipa tomak. Tinan ida ne’e ba dala 18, la’os parabens ba tinan ne’ebé halo 18, maibé parabens ba kualidade rezultadu instituisaun ne’e nian Prezidénsia ida ne’e foin mak hahu loron lima liu ba, sei simu orientasaun apoiu husi Provedoria, KAK instituisaun ne’ebé tane Estadu demokratiku nomós ajuda Prezidente Republika oinsa ita haklean Justisa,”hateten Prezidente da Republika iha diskursu ba selebrasaun aniversariu PDHJ ba dala 18, iha Salaun CNE Laline Larigutu.

Nia hatutan, tinan-tinan selebra instituisaun ne’e nia ezistensia hodi hare no halo avaliasaun ba rejultadu no ohin selebra tanba Xefe Estadu rasik uluk bainhira hahu akompanha progressu PDHJ no haree instituisaun halo duni nia kna’ar ho di’ak.

Provedoria dos Direitus Umanus no Justisa (PDHJ), Ofisialmente selebra nia aniversariu ba dala 18.Instituisaun ne’e estabelese iha artigu 27 KRDTL nudar orgaun independente ne’ebé iha funsaun apresia buka dalan atu atende sidadaun sira nia keixa hasoru poder publiku, hare idak-idak lao tuir lei, prevene injustisa no hadia injustisa. Atu garante mandatu konstituisaun ne’e estabele lei numeru 7/2004 ne’ebé aprova estatutu PDHJ ho mandatu tolu, iha area direitu umanu, boa governasaun no anti korupsaun. Maibe iha tinan 2019 halo alterasaun lei numeru 8/2009 revoga tiha kompetensia anti korupsaun hodi estabelese Komisaun Anti Korupsaun, PDHJ hela deit mandatu rua, direitu umanu no boa governasaun. Tanba ne’e fo kompetensia atu simu keixa, halo investigasaun no mediasaun, fiskalizasaun no rekomendasaun.

PDHJ mós submete ba guvernu, PN, no orgaun kompetente sira ba pareser rekomendasaun proposta no relatoriu, kona ba promosaun direitu umanu nian, no propoin alterasaun sira em vigor.

Provedora hateten,,durante tinan 18 PDHJ iha nia planu estratejiku tolu, primeiru 2007 too 2010, segundu 2011 too 2020, terseiru 2021 too 2025. Iha tinan 2005 PDHJ loke nia odamatan hodi hahu halao nia knaar, ho funsionariu nain 16. Husi 2011 to 2021 PDHJ dezempenha serbisu ho forsa traballo husi 57 to 143. Nune’e, durante tinan 18 PDHJ halo survei hodi sukat ema nia kunesementu kona-ba ezistensia PDHJ, hahu iha 2014 ho rezultadu iha 31%, survei daruak hatudu iha 40%, no survei datolu hatudu sae ba 56%, tanba ne’e tinan oin iha planu atu halo tan survei.

Iha fatin hanesan Ministru Fidelis Leite Magalhaes, lori Primeiru Ministru Taur Matan Ruak nia naran, konsellu Ministru no Guvernu tomak, fó parabens ba PDHJ no dezeza kontinua servisu ho fidelidade no akompañamentu ba kna’ar hirak ne’ebé hatuur ona iha konstituisaun RDTL.

Maske nune’e, Coordenador Residente ONU iha Timor Leste, Sr. Roy Trivedy lori Nasoes Unidas  nia naran hatoo nia parabens ba tinana 18 ezistensia PDHJ nian no apresia ba servisu hotu ne’ebé durante tinan 18 nia laran PDHJ konsege halo ona.   

Nia dehan, hanesan ita hare iha mundu agora maske  iha kuinesementu makas kona ba importansia direitus umanus, kompromisiu, Lei Internasional no nasional lubuk ida maibe direitus umanus nafatin hetan agresaun ne’ebe konstanta iha mundu konflitu dezigualdade. Tanba ne’e ezistensia PDHJ importante tebes iha nasaun demokratika ida hanesan Timor-Leste.

Serimonia aniversariu ne’e rasik partisipa husi, Prezidente da Repúblika, Dr. José M. Rámos-Horta, Prezidente Parlamentu Nacional, Dr. Aniceto Longuinhos G. Lopes, Coordenador Residente ONU iha Timor Leste, Sr. Roy Trivedy, repjenta guvernu,Ministru Fidelis Leite Magalhaes, Prokurador Jeral da Repúblika, Komisariu Anti Korupsaun, Prezidente Komisaun Funsaun Publika, inklui parseiru servisu sira seluk ne’ebé mai husi parte guvernu, F-FDTL, PNTL nomos instituisaun sosiedade sivil sira.