Ave Caicoli, Dili, Timor-Leste

info@pdhj.tl

  • tp
  • en

Provedor Subliña Importánsia Dezenvolvimentu Inkluzivu Iha Semináriu Direitus Umanus Iha Munisípiu Ainaro

Dili, 11 abril 2025 – Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, sai oradór iha Semináriu Munisipál kona-ba “Direitus Umanus no Inkluzaun Sosiál”, ne’ebé hala’o iha loron 26 fulan-marsu tinan 2025 iha Salaun Administrasaun Munisípiu Ainaro.

Ko’alia kona-ba tema “Papél PDHJ nian iha Protesaun Direitus Umanus ba Grupu Vulnerável sira”, Provedór subliña katak iha nasaun demokrátiku hanesan Timor-Leste, objetivu prinsipál hosi polítika públika hotu-hotu—ne’ebé implementa hosi governu ka entidade públika sira—tenke garante bem-estar povu nian.

“Ema maka tenke sai sentru ba dezenvolvimentu,” nia afirma. “PDHJ hahú nia servisu bazeia ba lei ne’ebé Parlamentu Nasionál aprova iha tinan 2004, ho mandatu atu halo fiskalizasaun ba polítika públika no halo advokasia ba protesaun direitus umanus.”

Refere ba Artigu 27 Konstituisaun nian, Provedór subliña papél instituisaun independente sira-nian iha fiskalizasaun ba asaun sira hosi entidade públika sira—hanesan Governu, Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), no Falintil-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL)—hodi garante katak sira-nia polítika no desizaun fó prioridade ba direitu no dignidade sidadaun hotu-hotu nian. Nia mós nota katak provizaun konstitusionál sira husi Artigu 16 to’o 61 garante sidadaun sira-nia liberdade fundamentál, inklui direitu sivíl, polítiku, ekonómiku, no sosiál.

“Ida-ne’e esensiál atu komprende no aplika prinsípiu konstitusionál sira-ne’e, ne’ebé barak maka mai hosi instrumentu direitus umanus internasionál sira ne’ebé ratifika hosi Timor-Leste,” nia esplika. “Artigu 6 hosi ita-nia Konstituisaun mós trasa estadu nia obrigasaun atu tane aas objetivu sira-ne’e.”

Iha nia vizita ba Ainaro, Provedór envolve iha diskusaun ho sekretáriu munisipál na’in rua, no hato’o preokupasaun kona-ba planu dezenvolvimentu ba infraestrutura lokál.
“Bainhira ita koalia kona-ba dezenvolvimentu estrada, ita ténke ko’alia mos kona-ba inkluzaun,” nia hateten. “Estrada sira la’ós de’it ba karreta no motór sira; sira ba ema sira. Planu dezenvolvimentu ruma ténke garante asesu ba ema hotu-hotu—inklui idozu, labarik, foin-sa’e, ema ho defisiénsia, no indivídu LGBTIQ+ sira. Inkluzaun signifika katak laiha ema ida maka husik hela iha kotuk.”

Nia mós enkoraja lider lokál sira, liuliu xefe aldeia sira, atu identifika no komprende demografia iha sira-nia komunidade laran—inklui ema ho defisiénsia, adultu ho idade boot, feto, mane, no labarik sira—atu nune’e bele informa di’ak liután polítika dezenvolvimentu inkluzivu.

“Se ita fiar duni ita-nia liafuan, ita tenke reflete ida-ne’e iha asaun. Mai ita asegura katak laiha ema ida mak husik hela iha kotuk. Ne’e mak Timor-Leste ne’ebé ita harii,” nia hakotu.

Semináriu ne’e organiza husi Asosiasaun HAK, Plan Internasionál, Asosiasaun Halibur Defisiente Matan Timor-Leste (AHMDTL), no ARCOIRIS Timor-Leste. Eventu ne’e halibur lider komunitáriu sira, xefe aldeia sira, ema ho defisiénsia vizuál, indivídu LGBTIQ+, no parte interesada relevante sira seluk hodi diskute aprosimasaun inkluzivu ba direitus umanus.

This post is also available in: English

Notisia seluk

Provedór Lansa Formasaun Direitus Umanus ba Ofisiál Polísia Marítima Na’in 25

Dili, 07 Abril 2025 – Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, ofisialmente loke formasaun loron lima kona-ba Direitus Umanus no...

Provedór Husu “Lista Verifikasaun” Konstitusionál hodi Sukat Progresu Justisa Sosiál Estadu nian

Dili, 05 Abril 2025 – Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, sai oradór iha semináriu ho títulu “Justisa Sosiál Tuir...

Provedór Fasilita Lansamentu Relatóriu Peskiza kona-ba Bem-estar LGBTIQ iha Timor-Leste

Dili, 4 Abríl 2025 – Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan’, fasilita lansamentu ofisiál relatóriu peskiza ho títulu "Bem-estar LGBTIQ...

Provedór-Adjuntu Konklui Treinamentu Direitus Umanus ba Komponente Naval F-FDTL

Hera, 28 marsu 2025 –Provedór-Adjuntu ba Boa Governasaun, Rigoberto Monteiro, ofisialmente taka formasaun direitus umanus durante semana ida ba formandu na’in 25 husi Komponente...
Skip to content