• Provedora, Jesuina Akompaña Bainaka Husi Forum SEANF Vizita Plantasaun Kafé Railaco

    Dili : Provedora, Jesuina Maria Ferreira Gomes, MPA akompaña membrus Forum Instituisaun Nasionál Direitus Umanus Sudeste Asiátiku ka Southeast Asia National Human Rights Institutions Forum (SEANF) vizita plantasaun Kafé iha Postu Administrativu Railaco Munisipiu Ermera, ne’ebé prepara husi Cooperativa Café Timor (CCT-NCBA).

    Depois de akompaña Komisariu sira husi pais membrus SEANF halo vizita ba plantasaun ne’e, Provedora, informa katak, objetivu husi vizita ne’e atu lori bainaka sira ba haré produsaun no prosesamentu Kafé, tanba Kafé Timor hanesan Kafé orgánika tanba la uza pestisida.

    “Ita hakarak hatudu ba ita-nia bainaka sira konaba ko’alidade Kafé Timor, tanba iha fatin barak iha pais membrus sira-nia rain, sira uza adubu an orgániku (pupuk) ba Kafé nomos aihoris sira seluk”, hateten Provedora.

    Vizita ida ne’e mós la’os deit atu inspera bainaka sira konaba Kafé, maibé mós atu hatudu katak, iha fatin produsaun Kafé ne’e hanesan mós fatin turístika ne’ebé ita presiza promove liu husi plantasaun no produsaun Kafé ne’ebé prepara husi CCT-NCBA, atu nune’e bainaka sira bele hatene katak, Timor la’os Dili deit, maibé iha mós parte seluk hanesan Railaco, ne’ebé produtivu tebes produs Kafé lokál ho plantasaun oioin hanesan Cacao, Vanila, Hás no aihoris sira seluk tan.

    Vizita ida ne’e mós atu hatudu ba bainaka sira katak, iha Country Side Timor-Leste nian bele produs produtu lokál sira liu-liu Kafé, tanba Kafé Timor koñesidu iha mundu, liu-liu Kafé ho marka Arabika, Robusta.

    “Ita partilha informasaun konaba Kafé no aihoris sira seluk tanba bainaka sira, tanba sira ida-idak reprezenta sira-nia estadu mai iha Timor-Leste, entaun sira bele lori fila fali informasaun sira husi Timor-Leste ba sira-nia nasaun”.

    Programa vizita ba CCT-NCBA Railaco ne’e inisia husi Provedoria Direitus Humanus no Justisa, tanba depois de ensera tiha enkontru forum SEANF, provedoria hakarak lori sira ba haré fatin turístika ho produsaun Kafé orgániku.

    Husi parte seluk, bainaka sira mós apresia tebes ho inisiativa hotu husi CCT-NCBA, tanba bele fornese fini Cacao ba agrikultor sira ho gratuita, atu lori ba kuda iha ida-idak nia toos, depois to’o produsaun ona bele lori fila ba fan ba CCT-NCBA.

    Tanba bainhira ita liga ho kresimentu ekonómika, ida ne’e bele ajuda tebe-tebes agrikultor sira, tanba uluk sira kuda deit Kafé ne’ebé ninia durasaun tempu fulan tolu, depois de ida ne’e sira laiha tan ona atividade seluk atu halo. Tanba ne’e, NCBA hamosu inisiativa ida hodi promove fali Cacao tanba produsaun Cacao nian la para depois bele sustenta agrikultor sira-nia vida ekonomia no sustenta sira-nia familia, dehan Provedora.

    SEANF hanesan rede sub regionál Instituisaun Nasionál Direitus Humanus ne’ebé kompostu husi: National Human Rights Commission of Indonesia (Komnas HAM), the Human Rights Commission of Malaysia (SUHAKAM), the Myanmar National Human Rights Commission (MNHRC), the Commission of Human Rights of the Philippines (CHRP), the National Human Rights Commission of Thailand (NHRCT), no Provedor de Direitos Humanos no Justiça (PDHJ).